بازتاب اندیشه های ملامتی در دیوان خاقانی

پایان نامه
چکیده

چکیده در قرن سوم و در نیشابور به وسیله ی افرادی چون حمدون قصار و ابوعثمان حیری، جنبشی فکری علیه نظام حاکم تصوف شکل گرفت که به ملامتیه مشهور شد. اندیشه ی ملامتی نوعی اندیشه ی صوفیانه است که یکی از اصول آن سرزنش نفس است، نیز، صوفی ملامتی، با کتمان احوال و نیکی ها و عبادات، خود را در معرض سرزنش و ملامت دیگران قرار می دهد. به تدریج، افراط در این نظریه موجب پیدایش فرقه ی قلندریه گردید. خاقانی، شاعر قرن ششم، به تبع سنایی برخی از مضامین عارفانه را وارد شعر کرد. او که در زندگی مرحله ای از تحول و انقلاب روحی را پشت سر گذاشته بود، گاه مضامینی زاهدانه، چون توبه و دوری از شراب را در اشعارش می آورد و گاه در غزلیات قلندرانه اش به شراب دعوت می کند و از توبه دوری می جوید. خاقانی، با ملامتیه آشنایی داشته، از افکار آنان تأثیر پذیرفته است. در دیوان او دو اصطلاح "ملامتی" و "قلندری" در کنار هم و به یک معنا به کار رفته است. این پژوهش، سعی دارد ابتدا با معرفی ملامتیه، فتوّت، قلندریه و بیان ارتباط میان آنها، به ارائه ی نمونه های شعری در دیوان خاقانی پرداخته، شیوه ی کاربرد اصطلاحات ملامتی را توسط وی نشان دهد. سپس با بیان اصول ملامتی و قلندری، ردّ پای این افکار را در دیوان وی جستجو کرده، نمونه های موافقت یا مخالفت او را با این اندیشه ها مشخص کرده، بدین ترتیب بازتاب اندیشه ی ملامتی و قلندری و علاقه و توجه خاقانی را به آنها نشان می دهد. کلید واژه ها: عرفان، ملامتیه، خاقانی.

منابع مشابه

بازتاب کمال نبوی در دیوان خاقانی

نقشبند آفرینش، ملک و ملکوت و خاک و افلاک را با تمام شگفتیها و تنوّع و تکثـّرش و حتـّی آدم صفیّ الله را طفیل شاه بیت غزلِ دیوان هستی قرار داد. رهپویان وادی حقیقت نبوی با پیروی از گفتار و سیرة او –که منبعث از سرچشمة وحی است- سعادت و کمال خود را رقم می‌زنند و به موجودیّت خود معنی می‌بخشند. هنرمندان بویژه سخنوران سخته و سخن سنج، با ارادتی خالصانه و عاشقانه بدان محمودِ حق روی می‌آورند و از دریای خرد و مع...

متن کامل

بازتاب کمال نبوی در دیوان خاقانی

نقشبند آفرینش، ملک و ملکوت و خاک و افلاک را با تمام شگفتیها و تنوّع و تکثـّرش و حتـّی آدم صفیّ الله را طفیل شاه بیت غزلِ دیوان هستی قرار داد. رهپویان وادی حقیقت نبوی با پیروی از گفتار و سیرة او –که منبعث از سرچشمة وحی است- سعادت و کمال خود را رقم می‌زنند و به موجودیّت خود معنی می‌بخشند. هنرمندان بویژه سخنوران سخته و سخن سنج، با ارادتی خالصانه و عاشقانه بدان محمودِ حق روی می‌آورند و از دریای خرد و مع...

متن کامل

ملایته و بازتاب اندیشه های ملامتی در شعر عرفانی(غزلیات عطار.عراقی و حافظ)

اهل ملامت(ملامتیه)از خراسان و به خصوص از نیشابور بودند.اندیشه ملامتی،شامل فتوت و ترک ریا و قبول ملامت،عکس العملی بود در برابر اهل رسم و ظاهر و نیمه های قرن سوم هجری که مبلغان و مروجانی مانند حمدون قصار(متوفی به 271ه ق )ابو حفص حداد(متوفی به 264یا265ه ق .یا 266یا 267 ه ق )و ابوعثمان حیری پیدا کرد.سلمی توجه ویژه ای به ملامتیه دارد و رساله ای جامع درباره آنها به نام «رساله ملامتیه»نوشته است.اختصاص...

متن کامل

بازتاب مقامات دهگانۀ عرفانی در دیوان خاقانی

چکیده: خاقانی، شاعر پرآوازۀ قصیده سرای قرن ششم- که به مدیحه سرایی شهره است و در تصویرسازی ها، بویژه در وصف طبیعت و بالاخص در ستایش صبح و مظاهر آن، از همگنان پیشی گرفته است- در اقبال به عرفان و اصطلاحات عرفانی، تعلّق خاطری دارد؛ هر چند عرفان او در سطح سنایی و عطّار نیست، امّا رویکرد او به مقامات سیر و سلوک، درخور توجّه و واکاوی است. بازتاب مقامات دهگانۀ توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، شکر، خوف، رجا، توکّ...

متن کامل

بازتاب اندیشه‌های ملامتی در شعر فخرالدّین عراقی

«ملامتیّه» جریانی برخاسته از «تصوف خراسان» است که در نیمه‌ی دوم قرن سوم هجری و با پیشگامی ابوحفص حدّاد و حمدون قصّار نیشابوری اعلام موجودیت کرد. اگرچه مبارزه با ریا و آفت شهرت موجب گردید که اقوال، احوال و معاملات این فرقه در منابع اصیل و نزدیک به زمان ظهورشان انعکاسی ناچیز یابد و قدیمی‌ترین منبع، رساله‌ی «الملامتیّه»‌ی سلمی باشد که به اختصار اصول ملامتیّه را بازگو می‌کند، امّا در پرتو ادب مغانه و قلن...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


نوع سند: پایان نامه

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ

کلمات کلیدی

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023